En ‘iyi’ yarışma jürisi?

“Abi ben cosplay yarışmasında idam kararı verebileceğimizden emin değilim ama siz bilirsiniz yine de?”

Bu yazı bu aralar yoğunlaşmaya başlayan jüri tartışmalarıyla ilgili olmasına rağmen, öncelikle belirtmeliyim ki ne bugüne kadar herhangi bir etkinlikte jürilik yapmış, ne de bugünlerde yapacak hiçbir birey hakkında bir eleştirim söz konusu değil. Kendilerini bizzat tanımıyorum, bu nedenle fikir yürütme şansım yok, haddim de değil. Daha çok tartışmaların odaklandığı bazı noktalardan bahsetmek istiyorum.

Gördüğüm kadarıyla çoğu geek etkinliğinde olduğu gibi, cosplay yarışmalarında da aktif olarak o ortamın içinde iş yapan, genç insanlar jüri olarak yer alıyor. Bunlar arasındaki bireysel tercihler ya da sorun edilen detaylar da yeterlilik, yetenek gibi özellikler üzerinden tartışma konusu oluyor. Açıkçası ben bunu kendi içinde önemli olsa da büyük resimde çok anlamlı bulmuyorum.

“Pilesteyşın’ı o yeteneksiz yavşağa nası verirler, NASI?!”

Genel olarak düzenlenen büyük yarışmalara bakıldığında, Akademi Ödülleri’nden çeşitli güzellik yarışmalarına kadar her örnekte jüri doğrudan o işi icra etmeyen, o işle ilgili teorik bilgisi kuvvetli, yaşça ve deneyim açısından katılımcıların ilerisinde insanlardan oluşur. Bunun en önemli sebeplerinden biri, doğrudan o işi icra eden ve o ortamın içinde bulunan birinin aynı zamanda o çevreden sevdiği ya da sevmediği insanlar olacağı gerçeği, tarafsızlık konusunda sorun yaşama ihtimali. Örneğin geçen sene bir güzellik yarışmasına katılmış genç bir kadın, ne kadar başarılı ve iyi olursa olsun bu senenin yarışmasında jüri koltuğuna oturmaz. Bunu herkes anlamsız bulacaktır. Dahası yarışmacılar ister istemez “Daha dün aynı sahnedeydi, bugün neye dayanarak bizim aramızda bir tercih yapacak?” diye düşünür. Mesela film eleştirmenleri de yönetmenler ya da oyuncular arasından çıkmaz. Aynı alanda iş yapan insanlar ne kadar iyi niyetli olsalar da istemeden bireysel ilişkilerinin fikirlerini etkilemesine engel olamayabilir. Üstelik bu durum, jüri koltuğunda oturan kişinin böyle bir yaklaşımı olmasa bile, yarışmaya katılanlara yönelik “Ben sizden daha iyi olduğum için buradayım ve sizi eleştirebilirim.” imajı yaratır.  İşin içine yaş da girince bu daha da büyük sorun olacaktır. Cosplay odaklı düşünüldüğünde de, elbette insanların iki seçenekten birini daha yetenekli ya da bilgili bulmasını anlıyorum, ancak mesele geniş bir açıdan ele alındığında bunun çok da büyük önemi kalmıyor. Bana kalırsa tercihler konusunda, yaş konusunda, doğrudan işin içinde yer aldığı için kurduğu bağların tercihlerini etkileme riski bağlamında aralarında çok da büyük bir fark olmaz.

“Olmamış…”

O kültürle etkileşimi dış bir kümeden olan, tarafsız olabilecek ancak bilgili ve estetik konusunda yetkin kişilerden, örneğin kendini kanıtlamış çizerler, yazarlar, fotoğrafçılar (kendimden bahsetmiyorum, benden çok daha iyi seçenekler var) veya uzun süre o işle uğraşıp, başarılı olup, sonra bırakmış, saygı duyulan cosplayer’lar arasından jüri seçilse daha iyi olabileceğini söylediğimde ise aldığım tepki “Ama onlar işin roleplay kısmından anlamaz.” oluyor. Bu noktada biraz işin ukalalığına kaçabilirim, hazır olun, ancak genç bir cosplayer gerçekten her karakteri, her seriyi ne kadar tanıyor? Roleplay deneyimi nedir? Örneğin mesleği ne olursa olsun, vasat bir FRP oyuncusu bile haftada en az bir kez, saatlerce kendisine yarattığı bir karakteri ya da GM’se bütün dünyayla etkileşimi sağladığı için karşı cinsten çocuğa, yaşlıdan yaratığa her çeşit canlıyı canlandırıyor. Üstelik çoğu oyunda karakter dışına çıkmanın hoş karşılanmadığını düşünürseniz, bunu neredeyse (neredeyse diyorum alınmayın) bir tiyatrocu özeniyle yapmak zorunda. Ya da hayatını farklı karakterleri ve tavırlarını çizerek/yazarak geçiren biri, film veya roman eleştirisiyle uğraştığı için sürekli olarak çok sayıda ürünü takip edip onları analiz etmeye çok zaman ayıran biri, bütün bu insanlar bir karakterin roleplay’ini okumak ve değerlendirmek noktasında oldukça yetkin olacaktır. Üstüne yaş farkı, bilinen, takip edilen seri ve karakter sayısıyla çeşidini arttırdığından, genç bir coser’a göre sahnedeki karakteri tanıyor olma ihtimalini de yükseltir. Bu nedenlere dayanarak, farklı meslek dallarından bu özelliklere ve ilgi alanlarına sahip, deneyimli ancak yarışmaya katılan bireyler ve çevreleriyle etkileşimi düşük olduğundan tarafsızlık şansı yüksek kişiler herkes için tartışmasız daha kabullenilebilir olur diye düşünüyorum. (Tekrar ısrarla belirtmeliyim ki burada kendimden bahsetmiyorum, zaten her şeyin içinde olmamakla birlikte en azından son kritere kesinlikle uymayacak kadar çok tanıdığım var.)

“Yaşattığı travma nedeniyle önümüzdeki on yıl kabuslarımdan çıkmayacak arkadaşı jüri özel ödülünü ve binlerce liralık psikiyatrik tedavi masrafının faturasını vermek üzere alkışlarla sahneye davet ediyoruz!”

Kısacası bana göre eğer tartışma ideal jüri noktasındaysa, uzun vadede organizatörlere jüri konseptini tamamen değiştirmek konusunda fikir vermenin, bununla ilgili ortak görüş bildirmenin anlamlı olacağını söyleyebilirim. Ancak mesele zaten camianın içinden olan iki cosplayer arasından “Şu iyi, bu kötü. Bu başarılı, şu yetersiz.” gibi bir tartışmaysa, belki çok dar bir bakış açısıyla bu noktada haklı bulunanlar olabilir ancak genel olarak asıl dezavantajları elemeyen, çok da büyük fark yaratmayacak, bu nedenle insanları kıracak boyutta tartışmalara değmeyecek bir durum gibi geliyor bana. Tabii ki (belki de haklı olarak) “Sana ne kardeş? İç sorunumuz bu bizim?” de diyen olabilir. Yine de yapılan işin ya da hobinin yayılıp daha geniş çapta saygınlık kazanması bağlamında, spor müsabakalarından sanatla bağlantılı yarışmalara kadar her alanda jüri tercihlerinin güvenilirliği, kuralların ve sonucu belirlemekte kullanılan kriterlerin sağlamlığı ve evrenselliği önemli. Dışarıdan bakan birinin “Kendi aralarında takılıyorlar.” demek yerine, “Ciddi bir şeyler oluyor burada.” demesi bir kültürü güçlendirip yayacak, eğer amaçlanan buysa büyükler arasında adı geçen, saygı görüp kazandıran bir sektör haline getirecek, hiçbiri değilse en azından kendi içinde daha az tartışmaya sebep olacak, önemli bir detay.